Dominicus

Betekenis van de naam Dominicus

De Latijnse naam Dominicus betekent: "Man van de Heer", of ook wel "Geboren op de dag des Heren (zondag)".

Voornamen

Mannennamen afgeleid van Dominicus:
Doman, Demco (Hongaars), Domenica (Italiaans), Domenico (Italiaans), Domenique (Frans), Domien, Domingo (Spaans), Dominic (Engels), Dominick, Domenico (Spaans), Dominicus (Latijn), Dominik, Dominique (Frans), Dominus, Menico (Spaans), Miens, Ming (Spaans), Minicus.

Vrouwennamen afgeleid van Dominicus:
Doma, Dominica (Latijn), Domina, Domenique (Frans), Domieke, Dominique (Frans).

Dominicus Guzmán van Caleruega, ordestichter

De middeleeuwse bedelmonnik Dominicus is de stichter van de Orde der Predikbroeders, of Dominicanen.

Domingo de Guzmán wordt omstreeks 1170 in het Zuid-Spaanse Caleruega geboren als telg van twee adellijke families. Nog hede ten dage bevindt zich in het dorp Caleruega een verdedigingstoren waarin Dominicus waarschijnlijk ter wereld is gekomen. Deze toren diende om dorp en omgeving te verdedigen tegen invallen van zuidelijke volkeren als de Moren. Vader Felix was het hoofd van de verdediging en als het maar iets anders was gelopen zou Dominicus misschien wel in zijn legertje dienst hebben genomen.

Zijn vader heet Felix de Guzmán; zijn moeder is de zalige Juana van Aza.
Zij krijgen twee zoons (Antonio en Manès) en een dochter. Daarna komen er geen kinderen meer, terwijl de beide echtelieden er bijzonder naar verlangen. Zij ondernemen daarom een bedevaart naar het graf van de heilige Dominicus van Silos langs de weg naar Compostella. Hierna krijgen ze inderdaad een kind, een zoon. Hij wordt genoemd naar Dominicus van Silos: Dominicus Guzmán.


Zijn moeder geeft hem een diep-religieuze opvoeding.

Na zijn basis opleiding aan de kloosterschool, gaat hij naar Palencia waar hij de studie in filosofie en theologie voltooit.
Dan komt er in Spanje een hongersnood en Dominicus, die een sociaal hart heeft, verkoopt al zijn bezittingen, zelfs zijn studieboeken, om de hongerigen te kunnen voeden. Dit met de veelzeggende woorden: "Hoe zou ik in dode perkamenten kunnen studeren, terwijl mensen van honger sterven."
Als hij priester gewijd is wordt hij benoemd tot kanunnik van de kathedraal van Osma.
In 1205 vertrekt Dominicus met de bisschop van Osma, Diego van Azevedo, naar Denemarken om er een prinses op te gaan halen die bestemd is de echtgenote te worden van koning Alfonso VIII van Castilië. Maar onderweg horen ze dat het meisjes intussen is overleden.
Nu zetten ze koers naar Rome in de hoop dat de paus, hun toestemming zal geven om de Cumanen in de Oekraïne tot het christendom te bekeren. Maar de paus stuurt ze terug met de uitdrukkelijke opdracht om de cisterciënzer monniken te gaan helpen die in de Zuid-Franse landstreek Languedoc bezig zijn de ketterse Katharen of Albigenzen weer op het rechte pad te krijgen.
Dominicus beschouwt het sindsdien als zijn roeping om het ware geloof te prediken en de ketterse leer te bestrijden. Door een ascetisch leven en aanstekelijke preken weet hij velen te overtuigen.

Als in 1207 bisschop Diego van Osma overlijdt, ligt het voor de hand dat hij, Dominicus, de leiding in deze strijd op zich te neemt.
Het is Dominicus intussen duidelijk geworden, dat hij geschoolde helpers nodig heeft: goed opgeleide priesters, die in discussies hun mannetje kunnen staan en tegelijk met hart en ziel toegewijd zijn aan de zaak van Christus: kortom een orde van uitstekend opgeleide priester-religieuzen. Bedelmonniken die net als de Katharen aan versterving, boete en gebed zullen doen, maar dan binnen het kader van een meer gezonde theologie en geloofsopvatting.
Immers in zijn tijd hebben de meeste geestelijken, ook de prelaten die de taak hebben de ketters te bekeren, meer aandacht voor uiterlijke rijkdom dan voor de rijkdom van hart. Gewone mensen echter hechten meer geloof aan predikanten die hun woorden kracht bijzetten met een indrukwekkende levenswijze. En juist de Katharen met hun overdreven vasten- en boetepraktijken voldoen meer aan het volkse ideaalbeeld dan de ijdele 'verkondigers' in protserige gewaden en fantastische luxe.
De weinige priesters die wel in armoede leven, zoals de cisterciënzers, hebben te weinig scholing om het in de soms dagenlang durende discussies op te kunnen nemen tegen de goed onderlegde ketters. Het woord ketter is trouwens een afleiding van de naam Katharen!

Daarom sticht Dominicus in 1215 de orde der Predikheren, die reeds een jaar later door paus Honorius III officieel wordt goedgekeurd.
De leden ervan worden ook wel naar hun stichter 'Dominicanen' genoemd. Zij nemen de oude kloosterregel van Augustinus als hun leefregel.
Doel van de orde is het verdedigen van de katholieke leer tegen de heersende ketterijen. Studie, gebed, armoede en prediking kiezen zij uit als de meest geschikte middelen.

In 1217 sticht Dominicus in Segovia het eerste Spaanse klooster van zijn orde. Eén jaar vóór Dominicus' dood zijn er in geheel Europa niet meer dan vijfentwintig afgestudeerde doctores in de theologie. Zo'n vijftig jaar later telt zijn orde er alleen al ongeveer zevenhonderd, verspreid over Italië, Frankrijk, Spanje, Engeland, Hongarije en tal van andere landen. In de loop van de geschiedenis zijn de Dominicanen over de hele wereld uitgegroeid tot een van de meest verspreide en invloedrijke kloosterorden.

Ook enkele vrouwen kloosters en groepen van vrouwelijk religieuzen zijn door Dominicus geïnspireerd en dragen tot op de dag van vandaag zijn naam.

Tijdens een missiereis sterft Dominicus op 6 augustus te Bologna in het jaar 1221.
Veel heeft hij gedaan gedurende zijn leven om de Kerk een nieuw en beter aanzien te geven. Hij heeft dat gedaan door veel gebed, door studie, maar vooral door prediking en een voorbeeldig leven.
Hij wordt begraven in de kerk van Bologna.

In 1233 wordt zijn stoffelijk overschot op bevel van paus Gregorius IX opgegraven en plechtig tot de eer der altaren verheven. Paus Gregorius IX verklaart hem in 1234 heilig.

Zijn graf bevindt zich in de Chiesa di San Domenico te Bologna. Tot op de dag van vandaag trekken er jaarlijks vele bedevaartgangers naar zijn graf.

Grote geesten volgen spoedig Dominicus' voorbeeld. Onder hen de middeleeuwse filosofen Sint Albertus Magnus, Sint Thomas van Aquino en Raymundus van Peñafort.
Ook in onze tijd brengt de orde van Dominicus nog grote geesten voort/ Meest bekend is de in 2009 overleden professor Edward Schillebeeckx .

Patroonheilige

Dominicus is beschermheilige van astronomen (vanwege de ster), papierfabrikanten (boek) en sigarenmakers (de fakkel in de mond van de hond werd gezien als sigaar).
Hij wordt aangeroepen tegen koorts en tegen hagel. Dit laatste omdat hagel de korenoogst kan vernielen en Dominicus' moeder de droom had van het hondje dat een korenveld in brand stak.
Hij beschermt dus het koren.
Hij is patroon van Bologna, de Dominicaanse Republiek, van Santo Domingo alsmede van de Spaanse stad Segovia.

Gedachtenis viering

De Katholieke Kerk viert zijn gedachtenis op 8 augustus. En op 24 augustus de overbrenging van zijn relieken.

Martyrologium Romanum:

Octávo Idus Augústi:
Bonóniæ natális sancti Domínici Confessóris, qui Ordinis Fratrum Prædicatórum Fundátor éxstitit. Hic vir, sanctitáte et doctrína claríssimus, virginitátem perpétuo illibátam custodívit, et, ob singulárem meritórum grátiam, tres mórtuos suscitávit; cumque prædicatióne sua compressísset hæreses, ac plúrimos ad religiósam et piam vitam instituísset, in pace quiévit. Ejus autem festívitas prídie Nonas mensis hujus celebrátur, ex constitutióne Pauli Papæ Quarti.

In het Nederlands:
6 augustus:
Te Bologna geboortedag (ten hemel) van de Heilige Dominicus, belijder en stichter van de orde der predikheren, vooral bekend geworden vanwege zijn heiligheid en prediking. Zijn hele leven bleef hij deugdzaam en redde drie personen van de dood door zijn grote verdiensten. Na vele ketterijen bestreden te hebben door zijn prediking, en veel mensen onderricht te hebben in religieus en godgewijd leven ging hij de eeuwige vrede binnen. Volgens een decreet van paus Paulus IV werd zijn feestdag gevierd op 4 augustus.

Afbeelding

Plaquette van Egino Weinert
(doorklikken "Namenspatronale" en letter D)

In de katholieke iconografie wordt Dominicus meestal afgebeeld als dominicaan hij draagt dan een witte pij met lederen gordel en een wit scapulier, daarover een zwarte mantel met bedelkap die vanbinnen wit is gevoerd. Hij heeft een krans van haar om het verder kaalgeschoren hoofd.
Soms heeft hij een ster voor de borst of boven het hoofd (deze verscheen immers bij de doop van Dominicus).
Als de attributen heeft hij verder een staf, lelie, boek, een gevlekte hond of een monstrans.
De staf staat voor zijn geestelijk leiderschap de lelie voor zuiverheid in leer en leven;
het boek voor de dominicaanse nadruk op studie;
het wit zwarte hondje verwijst naar de legende dat zijn moeder tijdens haar zwangerschap droomt dat zij een hond baart die de wereld in brand zet.
De Latijnse naam voor zijn latere volgelingen 'Dominicanes' werd ook wel uitgelegd als 'Domini Canes' = "Honden van de Heer"! Daarbij kan worden aangetekend dat de zwart witte hond in de middeleeuwen een klassiek symbool was voor de 'predikers' De hond immers blaft tegen misleiding, verjaagt valse herders, en heelt met zijn tong de wonden die door wilde dieren zijn aangebracht.
Bekend is ook de afbeelding dat hij samen met de dominicanes Catharina van Siëna uit handen van de Moeder Gods een rozenkrans ontvangt.

Weerspreuken

Literatuur

Links