Martin de Porres

Betekenis van de naam Martin de Porres

Voor de betekenis van Martin(us) zie die pagina.
Omdat zijn vader Juan "de Porres" heette heeft ook Martin die achternaam gekregen.

Martin de Porres, kloosterling (1579-1639)

Martin wordt op 9 december 1579 geboren te Lima de hoofdstad van Peru. Hij is de onechte zoon van de "vrije negerin" Anna Velazquez en de Spaanse edelman Juan de Porres (ook wel geschreven als Porras).

Hij is dus een mulat en dat zet hem in de racistische samenleving (en kerk) van die tijd op achterstand.
Martins vader erkent hem niet, net zo min als dochter Juana die hij ook bij zijn minnares verwekt. Maar hij blijft wel contact houden en zo merkt hij dat zijn gekleurde kind bijzondere gaven heeft. Op acht jarige leeftijd zorgt hij dat de jongen leert lezen en schrijven. Later vertrekt vader Juan naar Spanje waar hij trouwt en een gezin sticht.

Over Martins moeder is weinig bekend, behalve dat haar zoon vol eerbied over haar spreekt en zijn aandacht voor kwetsbare mensen van haar heeft overgenomen.

Martin blijkt een talent te hebben voor geneeskunde en een bijzondere gave om mensen te begrijpen, op hun gemak te stellen en te helen.
Hij bekwaamt zich onder leiding van Dr. Marcelo de Rivero in wat in onze tijd genoemd wordt "médico de la vieja escuela" (medicus volgens de oude school). Hij weet daardoor veel van kruiden en oude geneesmiddelen maar geeft die alleen na een grondige diagnose. Hij kan veel aandoeningen genezen zoals: botbreuken, bloedingen, koorts en infecties. Hij brengt die bekwaamheid uitgebreid in praktijk onder de armen.
We kunnen in hem zijn geneeskundige vaardigheid waarderen maar mogelijk is zijn onbaatzuchtige liefde voor alle rassen en klassen van de maatschappij van nog groter waarde en als zodanig navolgenswaard.

Daarnaast leert hij ook nog het vak van kapper, en oefent dat ook uit onder de arme veelkleurige bevolking.

In Lima staat in zijn tijd al een groot en rijk Dominicanenklooster, waar paters, novicen, lekenbroeders en slaven strikt van elkaar gescheiden leven, precies zoals dat in die tijd ook buiten de kloostermuren gaat. De enige plaats waar de kloosterbewoners elkaar ontmoeten, zijn de ziekenkamers.

Op 15 jarige leeftijd wil Martin toetreden tot Orde van de Domincanen. Maar dat valt in die tijd niet mee. Als kind van een donkere ongehuwde moeder en een blanke vader, mag hij volgens de dan geldende regels eigenlijk geen lid worden van de orde.

De dominicanen zitten aanvankelijk met hem in hun maag: aan de ene kant kunnen zij een onecht kind niet als novice aannemen; maar aan de andere kant een kind van een Spaans edelman geen slavenwerk laten doen. Maar Martin is vastbesloten: hij wil dienaar zijn en vindt geen taak te min.
Martin begint daarom als bediende in het klooster. Vandaar de bezem die op zijn afbeeldingen dikwijls te zien is.

Martin krijgt vervolgens een rol in de ziekenzorg en al snel gaat de mare rond dat er een bijzondere genezer in het klooster werkt. De jongeman krijgt steeds meer mensen op bezoek met allerlei lichamelijke en geestelijke klachten.

Uiteindelijk wordt hij, die zichzelf meestal "mulattenhond" noemt, in 1594 een van de "honden van de Heer" (domini canes), zoals de Dominicanen wel worden genoemd. Het is heel wel mogelijk dat de vader van Martin een bemiddelende rol heeft gespeeld in de voor die tijd opzienbarende stap van de dominicanen om een mulat als lekenbroeder op te nemen in de orde.
Maar hij kan, als 'onwettig' kind, in geen geval priester worden. Martin beseft dit maar al te goed. Het doet hem veel pijn.

Martinus bemint vooral Christus aan het kruis. Een bijzondere voorliefde heeft hij voor Christus in de Eucharistie. Volgens de kerkelijke gebruiken van die tijd brengt hij vele uren in aanbidding door voor het allerheiligst Sacrament.
Martin leeft zeer sober. Hij slaapt weinig, bidt intens en is eindeloos zorgzaam voor de zieken. Hij eet vooral kool, bouillon en fruit, op zon- en feestdagen wel eens zoete aardappels. Tijdgenoten verbazen zich daarover, maar moderne diëtisten verklaren dat Martin heel goed weet wat gezond voor hem is.

Martin bezoekt de zieken, deelt voedsel uit aan de armen. Hij gaat om met boeren en burgers, zowel negers, indianen, als mestiezen en blanken. Het woord discriminatie bestaat misschien nog niet maar hij heeft er in ieder geval geen last van.
In de volksmond wordt hij "Martin van Charitas" genoemd. Iedereen is voor hem gelijk en dat beseffen de mensen ook. Van heinde en verre komen ze naar hem toe om door hem genezen te worden.

Martin doet meer dan verplegen: hij sticht samen met zijn zus Juana een weeshuis en een kinderziekenhuis.

Op 3 november 1639 sterf Martin te Lima aan de tyfus.

Op verzoek van de Peruaanse regering geeft paus Pius XII hem de titel van "Bijzondere patroon van de sociale rechtvaardigheid".

Martin de Porres wordt in 1837 zalig verklaard.

In 1962 is hij door paus Johannes XXIII op 6 mei heilig verklaard. Heel Amerika koestert Martinus de Porres als zijn geliefde volksheilige.

Patroonheilige

Patroon tegen: sociale onrecht en rassendiscriminatie, ratten- en muizenplagen.
Patroon van zieke huisdieren en verplegend personeel.

Veel provincies van de broeders dominicanen worden naar deze heilige genoemd. Sinds 1979 bestaat in het zuiden van de Verenigde Staten - met als thuishaven het multiraciale New Orleans - de provincie van Sint Martin de Porres.

Gedachtenis viering

Op 3 november

Afbeelding

Martin de Porres wordt meestal voorgesteld in het witte Dominicanen habijt met wit scapulier en zwarte mantel voorzien van een kap die wit gevoerd is.
Hij is altijd goed herkenbaar aan zijn donkere huidkleur.
Als attributen heeft hij: een kruisbeeld, een bezem (vanwege het nederige werk in het klooster) een rozenkrans, een mand met brood met een kat en muizen, omdat hij de muizen ooit uit het klooster naar buiten bracht en ze daar dagelijks te eten gaf. Of een schotel waaruit hij samen met de dieren eet.
Soms vergezeld hem een engel met gesel en ketenen. Soms ook een hond die herinnert aan de hond die bij Dominicus wordt afgebeeld.

Literatuur

Madonna

Martin speelt in 1989 een hoofdrol in de antiracistische videoclip van de Amerikaanse popster Madonna, bij het nummer Like a Prayer. In het filmpje is Madonna getuige van een misdrijf, waarvoor een zwarte voorbijganger ten onrechte wordt gearresteerd. Madonna bezoekt hierop een kerk, waar een beeld van de heilige Martin huilt, tot leven komt en haar kust. Hierop wijst Madonna de echte dader aan, waarna de ten onrechte beschuldigde man, die sterk op Martin lijkt, wordt vrijgelaten. Het Vaticaan noemde de video destijds godslasterlijk, vanwege de vermenging van erotiek en katholieke symbolen.
Opmerkelijk is dat de eerste zwarte dominicaan ook in onze tijd nog symbool staat voor het overwinnen van raciale tegenstellingen. En dat laat de clip ook zien door uitbundige dans van de blanke zangeres en een zwart gospelkoor aan het einde.

Links