Frederik I

Betekenis van de naam Frederik

Samenstelling van de Germaanse stamvormen : 'frithu' = "vrede" in de allerbreedste zin van het woord (rust, kalmte, stabiliteit, zekerheid) en 'rik' = "rijk, machtig".
De betekenis is dus "machtig door vrede" of "machtige vredebrenger".

Voornamen

Mannennamen afgeleid van Frederik:

Fred, Freddo (Duits), Freddy, Frederic, Frédéric (Frans), Frederick, Frederico (Spaans), Fredericus, Frederik, Fredric (Engels), Fredrico (Spaans), Fredrik (Scandinavisch), Free, Freek, Freere (Vlaams), Freerk, Frek, Freke, Frerich (Duits), Frick (Engels), Frido (Duits), Fridse (Fries), Fried, Friedel (Duits), Frieder (Duits), Friedrich (Duits), Friedrick, Frigge (Fries), Frigyes (Hongaars), Frits, Fritz (Duits), Fryderyk (Zweeds),

Vrouwennamen afgeleid van Frederik:
Frea, Freda, Frederica, Frederieke, Frederika, Frederike, Frederique (Frans). Frédérique (Frans), Freekje, Fricka, Frida, Frieda, Friederike (Duits), Frika (Duits),

Frederik I van Utrecht

Hoewel de verering van bisschop Frederik I van Utrecht zeer oud is, is er feitelijk over zijn leven bijna niets met zekerheid te zeggen. Omdat hij in roerige tijden rond 835 werd vermoord, de Vikingen legden zware druk op ons land. Omstreeks 855 moest de bisschop van Utrecht zijn residentie verlaten om eerst in 919 terug te keren. In 859 werd de kathedraal van Utrecht, de Sint Maarten, tot de grond toe plat gebrand. Pas twee eeuwen na de dood van Frederik I van Utrecht is er een levensbeschrijving verschenen dat op zijn zachtst fantasierijk genoemd moet worden.

Frederik wordt rond 780 geboren in Friesland en zou een kleinzoon zijn van de Friese koning Radboud.
Hij is bisschop van Utrecht tussen 815 en 838.
Volgens de kerk is hij gestorven op 18 juli 838, andere bronnen geven jaartallen tussen 834 en 838. Zeker is in ieder geval dat hij is vermoord.

De volgende gegevens zijn dus grotendeels legendarisch.

Al op jonge leeftijd krijgt Frederik onderwijs aan de kloosterschool in Utrecht, omdat zijn ouders graag zien dat hij priester wordt. Een van zijn leermeesters is bisschop Ricfried. Na afronding van zijn studies wordt Frederik door de bisschop tot priester gewijd en belast met de kerstening van de heidenen, voornamelijk in Friesland, maar ook in gebieden die erbuiten vallen. Bekend is dat hij tijdens zijn missiereizen met harde hand ketterijen en heidendom bestrijdt.
Na de dood van Ricfried in 815/816 wordt Frederik, mede door tussenkomst van keizer Lodewijk de Vrome tot bisschop van Utrecht aangesteld.
Bisschop Frederik I staat te boek als een vroom en geleerd man. Hij is onder andere bevriend met de grote Rhabanus Maurus, abt van het door Bonifatius gestichte klooster Fulda en bisschop van Mainz. Wellicht ontstaat deze vriendschap tijdens het concilie van Mainz in 829, waarop ze allebei aanwezig zijn.
Aan Frederik wordt verder een levensbeschrijving van Bonifatius toegeschreven.

Een legende vertelt, hoe Frederik tenslotte aan zijn einde komt.
Daags na zijn aanstelling als bisschop wordt Frederik door keizer Lodewijk de Vrome op een feestmaaltijd uitgenodigd. Bij die gelegenheid brengt de keizer, die om welke reden dan ook Frederik niet graag in zijn nabijheid houdt, misstanden ter sprake die volgens zijn zeggen bij de bewoners van het Zeeuwse eiland Walcheren heersen. De Keizer dringt er bij Frederik op aan de Zeeuwen desnoods met geweld in te gaan peperen dat ze niet mogen trouwen met naaste bloedverwanten. De bijbel verbiedt het immers.
Intussen ziet bisschop Frederik met verbazing hoeveel vorken de keizer aan tafel gebruikt. Hij zegt: "Majesteit, als u een vis eet, begint u dan bij de kop of bij de staart?" Verbaasd antwoordt Lodewijk: "Bij de kop natuurlijk, daar zit immers het meeste vlees." "Heel juist, zegt de nieuwe bisschop, en daarom begin ik ook bij de kop, dus bij uzelf. Want u maakt u zelf schuldig aan bloedschande met vrouwe Judith. Zij is immers uw nicht!"

De Keizer belooft de verbintenis met Judith te beëindigen en Frederik vertrekt naar Walcheren.
Terwijl Frederik op Walcheren over Gods wetten preekt, zint vrouwe Judith op wraak.

Een uit de twaalfde eeuw stammend bericht vertelt dat Frederik zich gedurende 7 jaren uit het bisschopsambt heeft teruggetrokken, omdat hij zelf van incest beschuldigd wordt. Mogelijk is die beschuldiging door Lodewijk of zijn vrouwe en bloedverwant Judith, uit wraak op diens strenge handelwijze, in de wereld gebracht.

Hoe het ook zij uiteindelijk wordt Frederik tijdens de mis door twee huurmoordenaars om het leven gebracht.
Hij wordt bijgezet in de crypte van de Sint-Salvatorkerk te Utrecht.
Kort na zijn dood wordt Frederik heilig verklaard.

Patroonheilige

De voorspraak van de heilige Frederik I wordt ingeroepen tegen doofheid.

Gedachtenis viering

Feest 18 juli en 8 november (met alle heilige bisschoppen van Utrecht).

Afbeelding

Hij wordt afgebeeld als bisschop (met tabberd, mijter en staf), soms de armen open gespreid en zijn bisschopsstaf gevallen op de grond, twee dolken of zwaarden door het hart of in de hand.




Deze reliekhouder werd in 1362 door Elias Scerpswert gemaakt en bevatte ooit een stukje schedel van de bisschop. Hoezeer Frederik hooggeacht werd, blijkt wel uit het feit dat hij al vijf eeuwen dood was toen de zilveren reliekhouder werd vervaardigd.



Opschrift: En disant la vérité il sést attire la haine. On ná pu supporter sans colère les advertissements de l'homme de Dieu.
Ofwel: Door de waarheid te zeggen heeft hij zich haat op de hals gehaald. Men kon niet zonder woede de waarschuwingen van de man Gods verdragen.


Plaquette van Egino Weinert
(doorklikken "Namenspatronale" en letter F)

Literatuur